Endometriozis ve İnfertilite

Endometriozis ve İnfertilite: Hasta Dostu Rehber

İçindekiler

Giriş
Endometriozis Nedir?
Endometriozisin İnfertiliteye Etkisi
Belirtiler ve Klinik Bulgular
Tanı Süreci
5.1 Ultrasonografi
5.2 Laparoskopi
5.3 Laboratuvar Testleri
5.4 Yumurtalık Rezervi Değerlendirmesi,
Tedavi Seçenekleri
6.1 Medikal Tedavi
6.2 Cerrahi Tedavi
6.3 Tüp Bebek (IVF)
Yaşam Tarzı ve Destekleyici Önlemler
Psikolojik Destek
Sık Sorulan Sorular (SSS)
ESHRE Rehberliğinde Kanıta Dayalı Yaklaşım

Sonuç

1. Giriş

Endometriozis, kadınlarda sık görülen ve infertiliteye yol açabilen kronik bir hastalıktır. Dünya genelinde kadınların yaklaşık %10’unda endometriozis görüldüğü tahmin edilmektedir. Bu rehber, ESHRE 2022 Endometriozis Rehberi temel alınarak hazırlanmıştır ve infertilite ile ilişkisini hasta dostu bir şekilde anlatmaktadır.

2. Endometriozis Nedir?

Endometriozis, rahim içini döşeyen dokunun (endometrium) rahim dışına yerleşmesiyle oluşur. En sık görüldüğü bölgeler:

Yumurtalıklar
Fallop tüpleri
Karın içi yapışıklıklar
Mesane ve bağırsak çevresi

Bu doku her ay adet döngüsü ile birlikte kanayabilir ve inflamasyona neden olabilir. Sonuç olarak:

Pelvik ağrı
Adet düzensizlikleri
Cinsel ilişki sırasında ağrı
İnfertilite

gibi belirtiler görülebilir.

3. Endometriozisin İnfertiliteye Etkisi

Endometriozis, infertiliteye şu yollarla katkıda bulunabilir:

Tüplerin tıkanması veya yapışıklık oluşumu
Yumurtalık rezervinin azalması
İnfertilite ile ilişkili inflamasyon ve mikroskobik değişiklikler

ESHRE rehberine göre, endometriozisli kadınlarda doğal yolla gebelik elde etme şansı, hastalığın evresine bağlı olarak değişir:

Hafif endometriozis (Stage I-II): Gebelik şansı daha yüksektir
İleri endometriozis (Stage III-IV): Gebelik şansı düşer, cerrahi ve IVF gerekebilir

4. Belirtiler ve Klinik Bulgular

Endometriozisli kadınlarda en sık görülen belirtiler:

Ağrılı adet (dismenore)
Kronik pelvik ağrı
Cinsel ilişki sırasında ağrı (disparoni)
Kısırlık veya gebelik elde edememe
Mesane veya bağırsak yakınmaları

Bazı kadınlarda hiçbir belirti görülmeyebilir, bu nedenle infertilite başvurusunda endometriozis tesadüfen tespit edilebilir.

5. Tanı Süreci

Endometriozis tanısı, klinik bulgular ve çeşitli tetkiklerin kombinasyonu ile konur.

5.1 Ultrasonografi

Transvajinal ultrasonografi, özellikle endometriomaların tespitinde yüksek duyarlılığa sahiptir.

5.2 Laparoskopi

Altın standart tanı yöntemidir. Hem tanı hem de cerrahi tedavi amacıyla uygulanabilir.

5.3 Laboratuvar Testleri

CA-125: Endometriozis ile ilişkili inflamasyonu gösterebilir
Hormonal testler: AMH ve FSH, yumurtalık rezervini değerlendirmek için kullanılır

5.4 Yumurtalık Rezervi Değerlendirmesi

Endometriozisli kadınlarda AMH düzeyi genellikle normalin altındadır. Bu nedenle IVF planlaması öncesi yumurtalık rezervi mutlaka ölçülmelidir.

6. Tedavi Seçenekleri

Endometriozis tedavisi, hastalığın şiddeti, yaş, infertilite durumu ve semptomlara göre belirlenir.

6.1 Medikal Tedavi

Amaç: Ağrıyı azaltmak ve inflamasyonu kontrol altına almak
Yöntemler: NSAID’ler, doğum kontrol hapları, progestinler, GnRH analogları
Not: Medikal tedavi doğrudan infertiliteyi tedavi etmez, fakat IVF öncesi süreci optimize edebilir

6.2 Cerrahi Tedavi

Endometriomaların ve yapışıklıkların çıkarılması
Tüplerin açıklığının sağlanması
Yumurtalık rezervine zarar vermemeye dikkat edilmesi

Cerrahi sonrası gebelik şansı artabilir, özellikle ileri evre endometriozisli kadınlarda IVF başarısını olumlu etkiler.

6.3 Tüp Bebek (IVF)

Endometriozisli kadınlarda IVF, cerrahi sonrası veya doğal yolla gebelik elde edilemediğinde uygulanır
Cerrahiden önce veya sonra uygulanabilir; ESHRE, cerrahiden sonra IVF uygulamasını önerir
Başarı oranları hastalığın evresine, yaşa ve yumurtalık rezervine bağlıdır

7. Yaşam Tarzı ve Destekleyici Önlemler

Düzenli egzersiz ve stres yönetimi
Sağlıklı ve dengeli beslenme (folik asit, D vitamini, omega-3 desteği)
Sigara ve alkol kullanımını sınırlamak
Düzenli uyku ve kilo kontrolü

Bu önlemler tedaviye ek olarak gebelik şansını artırabilir.

8. Psikolojik Destek

Endometriozis ve infertilite süreci duygusal olarak zorlayıcıdır.

Psikolojik danışmanlık ve terapi
Destek gruplarına katılım
Stres ve anksiyeteyi yönetmek için mindfulness ve nefes egzersizleri

9. Sık Sorulan Sorular (SSS)

Soru: Endometriozis ameliyatı her zaman gerekli mi?
Cevap: Hayır. Hafif endometriozisli kadınlarda cerrahi öncesi doğal gebelik denemeleri yapılabilir.

Soru: IVF başarı oranı nedir?
Cevap: Yaş, yumurtalık rezervi ve hastalığın evresine göre değişir; ileri evre endometriozis sonrası cerrahi ile başarı artırılabilir.

Soru: Endometriozis tedavisinde medikal ve cerrahi tedavi birlikte uygulanabilir mi?
Cevap: Evet, semptom ve infertilite durumuna göre kombine tedavi planlanabilir.

10. ESHRE Rehberliğinde Kanıta Dayalı Yaklaşım

ESHRE 2022 Endometriozis Rehberi’ne göre:

Hafif endometriozis (Stage I-II): Öncelikle doğal gebelik denenebilir, cerrahi zorunlu değil
İleri endometriozis (Stage III-IV): Cerrahi sonrası IVF önerilir
Medikal tedavi: Ağrı ve inflamasyonu azaltır, ancak doğrudan infertiliteyi tedavi etmez
Yumurtalık rezervi ve yaş değerlendirmesi IVF planlaması için kritik önemdedir

11. Sonuç

Endometriozis, kadınlarda infertiliteye yol açabilen ciddi bir durumdur. Tanı ve tedavi süreci bireyselleştirilmelidir.

Hafif evrelerde doğal gebelik denenebilir
İleri evrelerde cerrahi + IVF kombinasyonu başarıyı artırır
Yaşam tarzı ve psikolojik destek tedaviyi tamamlayıcı önlemler olarak önerilir

Endometriozis tedavisinde, European Society of Human Reproduction and Embryology (ESHRE) tarafından yayımlanan 2022 yılına ait güncel rehber, tanı ve tedavi süreçlerinde bilimsel kanıtlara dayalı en iyi uygulamaları sunmaktadır. Bu rehber, endometriozisli kadınların tedavisinde önemli bir referans kaynağıdır. eshre.eu

ESHRE 2022 Endometriozis Rehberi'ne aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz:

???? ESHRE Endometriozis Rehberi (2022)

❓ Sık Sorulan Sorular (SSS)